2021 жылдың тамыз айының ортасында тәліптер Ауғанстанда билікті басып алғаннан бері журналистер мен әсіресе әйел журналистер үшін жағдай толығымен өзгерді.
Ауғанстанның Ұлттық Журналистер одағы (ANJU) жүргізген сауалнамада жұмыс істейтін әйел журналистер санының күрт төмендегенін және «Талибан» қозғалысы билікке келгеннен бері Ауғанстанда кемсітушілікке тап болған адамдар санының күрт өскенін анықтады. Халықаралық әйелдер күнінде Халықаралық журналистер Федерациясы (IFJ) және ANJU Ауғанстандағы әйел журналистердің алдында тұрған жағдайды айыптау және олардың еңбектері мен адам құқықтары үшін күрестерін қолдау үшін күш біріктірді. Ауғанстандағы Талибан режимі кезіндегі әйел журналистердің психологиялық, физикалық және цифрлық қауіпсіздігіне қатысты жағдайды, сондай-ақ елдегі сөз бостандығы дағдарысын қарастырады.
Сауалнамаға 34 провинциядан 500-ден астам респондент қатысты.
Сауалнамада көрсеткендей:
* Әйел журналистердің 87%-ы Талибан режимі кезінде жыныстық кемсітушілікке тап болған.
* Журналист әйелдердің 60% — ы жұмысынан және мансабынан айырылды.
* Әйел журналистердің 79%-ы Талибан режимі кезінде оларға физикалық қоқан-лоққылар, Талибан қозғалысының шенеуніктерінің қорлауы, жазбаша және ауызша қоқан-лоққылар жасалғанын айтты.
* Жұмыс істейтін әйел журналистердің 91% — ы отбасыларының жалғыз экономикалық тірегі болды.
* Журналист әйелдердің 87% — ы қорқыныш пен дүрбелеңге байланысты қазіргі жағдайда жұмыс істеуге ынталы емес.
Респонденттер сондай-ақ қауіпсіздікке әсер ететін «Талибан» саясатына, бұқаралық ақпарат құралдарын қаржыландыруды шектеуге және бұқаралық ақпарат құралдары туралы Заңның жоқтығына қатты алаңдаушылық білдірді.
Сауалнамада сонымен қатар әйел журналистерге қауіпсіздік пен әлеуетті арттыру бойынша қосымша дайындық қажет екенін көрсетеді.
Көптеген журналист әйелдер Ауғанстаннан кетіп, олардың көпшілігі бұқаралық ақпарат құралдарынан алыстады. IMS серіктестерінің деректері Республика ыдырағанға дейін бүкіл ел бойынша бұқаралық ақпарат құралдары секторында барлығы 1300 әйел журналистер мен бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері белсенді болғанын көрсетеді. Алайда, осы уақыт ішінде Талибан билікке келгеннен кейін 899 әйел журналистер мен бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері жұмысынан айырылды. Қазіргі уақытта Ауғанстанда тек 463 әйел журналист жұмыс істейді.
Ауғанстандағы ашық медианы қолдайтын NAI мәліметтері бойынша, теледидар станцияларының 50 пайызы, радиостанциялардың 48 пайызы және көптеген БАҚ баспалары экономикалық немесе саяси мәселелерге байланысты жабылды.
IFJ Бас хатшысы Энтони Белланджер: «Ауған журналистикасындағы қазіргі жағдай өте маңызды және әйел журналистер өз жұмысына оралып, «Талибан» қозғалысының шенеуніктері қауіпсіз есеп бере алмайынша жақсармайды» — деген еді.
Ауғанстандағы «Талибан» қозғалысының қайта жандануы әйел журналистердің ауыр жағдайға әкелді, шектеу саясаты, бұқаралық ақпарат құралдарының жабылуы және кең таралған баспасөз бостандығына және әйелдердің журналистикаға қатысуына айтарлықтай нұқсан келтірді. Нәтижесінде қазіргі уақытта елде әйел журналистердің аз ғана бөлігі жұмыс істейді. Бұл төмендеу Ауғанстандағы бұқаралық ақпарат құралдары үшін еркін және қауіпсіз ортаны қамтамасыз етудің қажеттілігін көрсетеді.
Латиф Лотфуллах,
ХҚТУ-нің 4-курс студенті.