Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында:
Қазір көптеген елдер ішкі нарықты қорғау шараларын белсенді қолданады. Дамыған мемлекеттердің өзі протекционистік өнеркәсіп саясатына көшті. Дүниежүзілік сауда ұйымының бағалауынша, біздің елдегі ішкі нарықты қорғау деңгейі төмен, небәрі 128 тарифтік емес шара. Сондықтан, біз сауда-саттық саясатында жаңа әрі батыл қадам жасауымыз керек.
Мемлекет отандық өнім өндірушілерді қорғауға міндетті. Бұл – біздің экономикамыз өзгелер үшін жабық деген сөз емес. Экономикамыз басқа елдерге әрдайым ашық болуға тиіс. Бірақ ұлттық бизнестің мүддесін қорғау керек.
Соның нәтижесінде алдағы үш жылдың ішінде реттелетін сатып алу саласындағы жергілікті өнімдер мен қызметтердің үлесі кемінде 60 пайызға жетуге тиіс», — деген болатын.
ӘКІМНІҢ ҚЫЗМЕТІ ИНВЕСТИЦИЯ ТАРТУЫМЕН БАҒАЛАНАДЫ
Міне осыған орай, Сауран ауданының әкімі Мақсат Таңғатаров барлық ауылдарды аралап, ауыл әкімдерінің есептерін тыңдап, жаңа жобалардың жүзеге асу барысын қадағалап, елдің өзекті мәселелерді шешуге мүдделі екендігін жеткізді. Оранғай тұрғындарымен кездесуде Мақсат Асылбекұлы Мемлекет басшысының тапсырмасына орай барлық деңгейдегі әкімдердің қызметі алдымен сол өңірге тартылған инвестиция арқылы бағаланатындығын жеткізді.
Сауран «аудан» мәртебесіне ие болғаннан бастап инвестициялық әлеуеті көтеріліп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашылды. Жеке инвесторлардың аудан аумағында инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға қызығушылығы артқан. Өткен жылы ауданға 34,6 млрд. теңге инвестиция тартылған болса, биыл инвестиция көлемін 42 млрд. теңгеге дейін жеткізу жоспарлануда. Аудан әкімінің мәлімдеуінше, Сауран ауданы бойынша 2024-2025 жылдар аралығында жалпы құны 61,4 млрд. теңгені құрайтын 102 инвестициялық жобаны іске асыру көзделіп отыр.
Атап айтқанда, өңдеу өнеркәсібі саласында 23 жоба жүзгеге аспақ. Оның ішінде, жиһаз жасау бағытында 12 цехті іске қосу жоспарланса, бүгінгі таңда 9 цех өз жұмысын бастап кетті. Жыл соңына дейін тағы 3 жиһаз жасау орны пайдалануға берілмек. Бұдан бөлек, құрғақ құрылыс қоспаларын өндіретін, трансформатор құрастыру және жөндейтін, қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу бағытында, жаңбырлату қондырғыларын өндіретін, тері, мақта және мақта шитін өңдейтін, жылыжай жабдықтарын өндіретін, тігін цехтары мен өнеркәсіптік тоңазытқыш жабдықтарын өндіретін кәсіпорын алдағы уақытта іске қосылады. Демалыс аймағы және қоғамдық қызмет көрсету бойынша 22 нысан салу жоспарланып, 2 нысан іске қосылды. Қалған 20 нысан 2025 жылы аяқталады.
Әлеуметтік салада кәсіпкерлер есебінен 15 нысанның құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Ауыл шаруашылығы саласында 41 жоба бар. Сy ресурстарын үнемді пайдалану мақсатында 1051 гектарға жаңбырлатып және тамшылатып суару құрал-жабдығын орнату бойынша 5 жоба жоспарланып, орнатылды. Тамақ өнімдері бойынша 3 жобаны жүзеге асыру көзделсе, сүт тауарлы фермасы бойынша 3 жоба іске асырылмақ.
Ауданда мал шаруашылығын дамытуға ден қойылған. Бұл бағытта мал бордақылау және мал сою алаңдары мен құс фермасын салу, балық шаруашылығы мен мал азығын дайындайтын комбикорм цехын ашу жоспарда бар. Сонымен қатар, 4 гектар жерге өнеркәсіптік жылыжай және 1,7 гектарға фермерлік жылыжай салу көзделіп отыр. Қазіргі таңда осы аталған жобалар бойынша барлығы 39 жоба іске қосылып, 650 жаңа жұмыс орындары ашылды.
Сауран ауданының әкімі Мақсат Таңғатаров аудан аумағындағы ауылдарда да он гектарден арнайы жер бөлініп, кәсіпкерлердің еркін жұмыс жасауы үшін қолайлы жағдайлар жасалып жатқандығын мәлімдеді. Оның айтуынша, Сауран ауданы аумағында жұмыс жасауға, кәсібін ашуға ниетті азаматтарға жер беріліп, оның суы, жарығы, асфальты секілді инфрақұрылымы толығымен жабдықталатындығына тоқталды.
-Қазір, жасыратыны жоқ, үлкен мегаполистерде үйсіз-күйсіз ауылдағы қарт ата-анасына алаңдап жүрген ұл-қыздарымыз көп. Соларды ауылға қайтарудың барлық мүмкіндіктерін жасаудамыз. «Ауыл- ел бесігі», «Ауыл аманаты» атты үлкен жобаларымыз бар. Мемлекет басшысы ең алғашқы Заңын да ауылды дамыту туралы мәселеден бастағаны тегін емес,-дейді Мақсат Асылбекұлы.
ӨНДІРІСТІК КООПЕРАТИВ – БЕРЕКЕ БАСТАУЫ
Оранғай ауылдық округінің әкімі Берік Қуандықовтың баяндауынша, Оранғай ауыл округі үш елді мекеннен тұрады. Оранғай, Қосқорған, Бостандық елді мекендері. Жалпы халық саны 9189 адамды құрап, оның ішінде 1 441 отбасы бар. Оранғай ауылында 925 отбасы, 5 691 адам, Бостандық елді мекенінде 271 отбасы, 1 614 адам, Қосқорған елді мекенінде 245 отбасы,1884 адам тұрады. Халықтың негізгі күн көріс көзі ауыл шаруашылығы және мал шаруашылығы болып табылады.
— Жетпіске жуық отбасы несие алуға ниет білдірсе, оның ішінде 14 отбасы АӘК алушылар. Қажетті қаражат көлемі – 496,8 млн.теңгеге жетеді. Оранғай ауылдық округінде көкөніс, жеміс-жидек дақылдарын қайта өңдеу және сақтаумен айналысатын «Әл-Береке» ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативінің мүшелер саны – 130 адамға жетті. Оларда көкөніс, жеміс-жидек дақылдарын қайта өңдейтін цех және дайын өнімді сақтау қоймасы бар. Көкөніс, жеміс-жидек дақылдарын өңдеу қуаттылығы жылына — 1200 тонна консерві, 1500 тонна шырын сығындысын жасау алады. Сақтау қоймасының сыйымдылығы — қазіргі таңда 20 тоннаға жетіп отыр.
Бүгінгі күнге — жылыжай кешенін салу және жаңарту бағыты бойынша – қырықтан астам адам және құс шаруашылығын дамыту бағыттары бойынша тоғыз адам, көкөніс өнімдерін қайта өңдеу бағыты бойынша жиырмаға жуық адам несие алуға ниет білдіріп отыр. Бұл дегеніңіз киелі қала іргесіндегі азық-түлік түрлерін өңдеудің жаңаша бағыт алып, өрісін кеңейтіп келе жатқандығын көрсетеді. Себебі, бұл екі Қарашық пен Оранғай екеуі де Түркістан қаласына жапсарлас орналасқан ауылдар. Таяу болашақта бұл екі ауылдың да Түркістан қаласының құрамына кіріп кету мүмкіндігі бар. Сондықтан олардағы азық-түлік өнімдерін өңдеу мен ұқсата пайдаланудың жаңа нұсқалары біз үшін аса қажет. Себебі, киелі шаһардағы халық саны күн санап көбейіп келе жатқандықтан мұндағы тұрғындар мен қала қонақтарына сапалы азық-түлік өнімдері мен көкөністерді дер кезінде жеткізу уақыт талабы болып табылады. Сондықтан алдымен осы екі ірі шаруашылықтағы үлгі-тәжірибе ретіндегі қанатқақты жобамыз сәтті жүзеге асырылса, басқа да елді мекендерге таратуды жоспарлап отырмыз,-дейді Берік Қуандықов.
ОРАНҒАЙДЫҢ ОН ЖОБАСЫ ОЙЛАҒАНДАЙ
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында:
«Қазақстанның айналасында өнім өткізетін өте үлкен нарықтар бар. Онда сапалы азық-түлік өнімдері тапшы. Қазақстанның стратегиялық мақсаты – Еуразия құрлығындағы басты аграрлық орталықтың біріне айналу. Осы мақсатқа қол жеткіземіз десек, ең алдымен, өнімді жоғары деңгейде өңдеуге көшуіміз қажет. Онсыз болмайды. Біз алдағы үш жыл ішінде агроөнеркәсіптегі өңделген өнім үлесін 70 пайызға жеткізуіміз керек. Бұл – нақты міндет. Жұртты өнім өңдеуге ынталандыру керек. Ол үшін салық саясатын қайта қарау қажет. Бұл салада ірі компаниялар көбірек болса, нақты серпіліс жасауға болады. Біз экспортты ұлғайта отырып, ішкі нарықты да ұстап тұруымыз керек. Сондықтан елімізге сапалы өнімді қажетті көлемде тұрақты ұсына алатын кәсіпорындар қажет. Отандық агрофирмалардың ірі компаниялар қатарына кіргені жөн болар еді. Сондай-ақ өзара тиімді шарттарды ұсынып, бұл жұмысқа халықаралық корпорацияларды белсенді түрде тарту керек. Ет, сүт, астық өнімдерін терең өңдеу және өндірістік жылыжай шаруашылықтарын дамыту сияқты біз үшін болашағы зор бағыттарға басымдық берген абзал. Сонымен бірге өз еліміздегі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының әлеуетін қаперден шығармаған жөн», — деген болатын. Міне, бұл ел өміріне үлкен өзгерістер әкелетін ұлттық бағдарламамызға Президенттің назар аударып отырғаны бізді ұлы істерге қанаттандырады.
Мәселен, Оранғай ауыл округіне инвестициялар тарту жұмыстары өте сәтті әрі зор қарқынмен жүргізілуде. Мәселен, Оранғай ауылында балмұздақ, какао, шоколад, кондитерлік өнімдер, тамақ өнімдері, жартылай фабрикат өнімдерін сақтауға арналған қойма бой көтерді. Бас мердігері «Балмұздақ» ЖШС-і. Жоба құны 2,3 млрд теңге, жоба қуаттылығы жылына 150 000 тоннаны құрайтын болады. Құрылыс аяқталған соң 100 азамат тұрақты жұмыспен қамтылмақ.
Оранғай ауыл округінен демалыс аймағы және қонақ үй бой көтеруде. Бас мердігер «Ныш-Ер» ЖШС-і. Жоба құны 2,0 млрд теңге, жоба қуаттылығы тәулігіне 100 адамды құрайтын болады. Құрылыс аяқталған соң 20 азамат тұрақты жұмыспен қамтылатын болады.
Сондай-ақ, Оранғай ауылдық округі аумағынан заманауи демалыс орны салынып жатыр. Бас мердігер «Болашақ Құрылыс — 2020» ЖШС-і. Бірінші кезеңде 500 млн. теңге қаржыға жайлы және түрлі бағыттағы демалыс аймағын ашпақ. Сонымен қатар, 200 адамға арналған қонақ үйлер, глемпинг, монша, 150 адамдық мейрамхана, бассейн, ашық демалыс орындары салынбақ. Жобаның жалпы құны — 1,2 млрд. теңге болады. Демалыс аумағы 1,2 гектар жерде орналасқан, жоба аяқталған соң 60 азамат тұрақты жұмыспен қамтылмақ.
Оранғай ауылдық округінде «Жасыл аймақтар» ауыл шаруашылық өндірістік кооперативі 5 мың басқа арналған мал бордақылау алаңын іске қосты. Бұл алаңда жылына 4000 тонна ет дайындау көзделуде. Мал бордақылау алаңы 2,4 гектарға орналасқан. Мұнда 25 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Жоба құны 4,5 млрд теңгені құрайды. Қазіргі таңда асыл тұқымды мал санын арттыру және олардың өнімділігін көбейту мақсатында шетелден 500 бас асыл тұқымды ірі қара сатып алынды. Алдағы уақытта ірі-қара санын 5 мың басқа дейін көбейту жоспарлануда.
Сонымен бірге, Оранғай ауыл округінде, «БНК АГРО КЗ» ЖШС – 400 басқа арналған сүт-тауар фермасын салу құрылысы басталуда.
Жобаның құны 2,1 млрд теңгені құрайды. Мақұлданған қаражатқа сүт-тауарлы фермасының жабдықтары Түркиядан әкелінуде. Ал Даниядан ірі қара мал сатып алу жоспарланған. Сонымен қатар, сүт-тауар фермасын жем-шөп базасымен қамтамасыз ету мақсатында кәсіпорын 1 322 га суармалы егістік алқабына жоңышқа, жүгері, бидай дақылдарын егуді жоспарлап отыр. Жоба аяқталған соң 35 азамат тұрақты жұмыспен қамтылмақ.
«Әл-Береке» ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативінің күндігіне 30 тонна құрғақ құрылыс қоспаларын өндіретін цехы ашылды. Қажетті құрал жабдықтарды Қытай Халық Республикасынан алып келген. Бүгінгі таңда цехта 25-30 адам тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Жалпы цехтың көлемі 1 гектарды құрайды. Қазіргі таңда онда 12 түрлі құрғақ құрылыс қоспалары дайындалып, нарыққа шығарылуда. Ондағы артықшылық нарық бағасынан әлдеқайда төмен, сапасы жоғары. Осылайша отандық тауарлар ішкі нарықта сұранысқа ие болып, өзінің өнім көлемін айтарлықтай арттыруда. Алдағы уақытта өнім көлемін 2 есеге ұлғайтуды жоспарлап отыр.
Оранғай ауылдық округінде демалыс орындарына арналған үстел, орындық және темір есіктер дайындайтын цех іске қосылды. Жеке кәсіпкер Бабыр Насыров «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 5 млн.теңге несие алып, кәсібін бастаған. Бүгінде өндіріс орны заманауи технологиялармен жабдықталған. Сондай-ақ, цех жылына 3000-нан астам темір есік пен үстел дайындауға қауқарлы. Бүгінде кәсіпкер 12 азаматты тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Олардың жалақысы 250-300 мың теңге аралығында.
Оранғай ауылдық округінде үй жиһазын дайындайтын цех іске қосылды. Заманауи технологиялармен жабдықталған цех жылына 20 мыңнан астам үй жиһаздарын шығаруға қауқарлы. Аталған цехтің өнімдері бүгінде Орал, Ақтөбе, Қызылорда және Түркістан қалаларында сұранысқа ие. Бүгінде кәсіпкер 56 азаматты тұрақты жұмыспен қамтып отыр.
ЕСІМХАННЫҢ ЕРЛІГІНЕ ЕЛ РИЗА
Оранғайдағы алғашқылардың бірі болып, «Ауыл аманаты» жобасына қатысып, жеті миллион теңгеге Батыс Қазақстан облысының Жаңақала ауданынан жиырма бас жылқыны өз таңдап алып, екі «КАМАЗ» автокөлігімен төрт күнде Түркістанға жеткізіп, ветеринарлық сараптауды жасап, карантиндік кезеңінен өткізіп, бордақылауға кіріскен отыз екі жастағы Есімхан Досжанның шаруашылығымен таныстық. Есімхан Досжан жеңілдікпен несие алудың тоғыз талабынан сүрінбей өткен екен.
Оранғай ауылдық округінің әкімі Берік Қуандықовтың өзі де ауыл әкімдігінде қызмет атқарғанға дейін жылқы бордақылаумен айналысқан екен. Оның айтуынша, ауылда осы жобаның дер кезінде басталғандығы жөнінде түсіндіру жұмыстары нәтижелі жүргізілді. Қазіргі таңда 51 өтінім қабылданып, соның 23 қаржыландырылып, өз кәсібін ашып отыр. Оранғай ауылы негізінен мал өсіру мен егін шаруашылығына бейім болуына байланысты осы салаға көп көңіл аударылып отыр. Ауыл тұрғындарының басым көпшілігі несиені мал шаруашылығына алуда. Солардың бірі –жылқы бордақылау ісін қолға алған Оранғай ауылының тұрғыны Есімхан Досжан алдымен «Қарызсыз қоғам» бағдарламасы арқылы қаржылық сауаттылығын арттырып, бизнесті жүргізудің қыр-сырын үйренген.
— Жеті миллион теңгені 2,5 пайызбен алдым. Бес жылға есептеп берді. Бес жылда 535 мың теңге қосып қайтарады екенмін. Бастапқыда аяғымнан тұрып алуым үшін бір жыл каникулы және бар. Келесі жылы осындай уақытта несиені төлей бастаймын.
— Бес жылда екі үш рет айналдыруға әбден болады. Айына он мың теңге қосып беремін. Бізге қиын болып отырғаны мына мәселе. Біз етті жіліктеп ауылдастарымызға зейнетақыға, мұғалімдерге айлыққа береміз. Кейбірі үш төрт айға дейін ұзап кетеді. Соған қиналып қаламын ба деп қорқып тұрмын. Дұрысы қолма қол ақшаға мал етін өткізетін мал сою цехы, ет комбинаты болса дұрыс болар еді. Сол кезде бизнесіміз де тоқтамай жүрер еді,-дейді жас кәсіпкер Есімхан Досжан.
— Оранғайға Түркістан қаласы тиіп тұр. Біздер түркістандықтардың сексен пайызы жылқы етін жейміз. Біз өзіміз жылқы бордақылап жатқандарды іздеп жүріп табамыз. Өтпей қалу деген проблема болмайтын шығар. Мысалы Атабай деген елді мекен бар. Астананың жартысын етпен қамтып отыр. Бұл жерде мал бордақылаушылар арасында бәсекелестік болады. Қарызға береді. Тезірек өткізіп, бизнесті тоқтатпау үшін бағасын төмендетуге тура келетін кездеріңіз де болады әлі,-дейді Сауран аудандық мәслихатының төрағасы Сержан Байысбаев.
— Бұл кісілердің айтып тұрғаны дұрыс. Мынаған қараңыз. Мына жылқыларды бидай, кебек, жоңышқа беріп бағып жатыр. Беріп жатқан жем-шөбін көріп тұрмыз. Қазіргі еліміздегі экологиялық таза жемшөптері екені рас. Сондықтан еті де жұғымды әрі дәмді болады. Бір жерлерде малды тез семірту үшін табиғи емес түрлі қоспалар беріп жатса, Маңғыстауда кебекке картон қағаз қосып береді. Менің Есімханға риза болып отырғаным, өзі өсірген жоңышқа мен бидайын беріп отыр. Бұл қосымша шығыннан құтқарып, өнімнің өзіндік құнының аз болуына сәйкес, бағасын сәл түсіріп сатуына да мүмкіндік әперетін болады,-дейді Түркістан облыстық мәслихатының депутаты Баймахан Тоймаханұлы: Мен Түркістан облыстық мәслихатының депутаты ретінде осы «Ауыл аманаты» жобасын жергілікті жерлерде түсіндіру жұмыстарын жүйелі жүргізіп келе жатырмын. Бұл жерде Есімханның ұтатын тұсы, өзімен әңгімелесу барысында аңғарғаным, бұрын да ондаған жылқыларды бордақылаған тәжірибесі бар екен. Оранғай ауылының төңірегінен өнімін алысқа шығармаған азамат ретінде қорқынышы бар. Ол уақытша нәрсе. Жылқының етінің сиырдан айырмасы мынадай. Жылқының етін ішек қарынын қосып, түгел қалдықсыз алып кететіндігінде. Күні ертең Шымкент, Жамбыл, Алматы, Астанадан тапсырыстар көптеп түсіп, өзінің ойлаған бағасына өте бастаған кезде, Есімхан малын көбейтіп, кісі жалдап, тағы да несие алуға ұмтылатын болады.
— Есімхан жылқыны бордақылаумен бес алты жылдан бері айналысады екен. Кезінде отыз жылқыны да бордақылапты. Яғни, сату тәжірибесі бар деген сөз. Тұрақты әрі сенімді алушылардың тізбесі де қалыптасқан. Қазіргі кезде айына он мың теңге несие төлеу су тегін нәрсе. Бұл біле білген адамға Мемлекет тарапынан үлкен қолдау болып отыр. Біз де айына пәтерге он мың теңге коммуналдық төлем жасап отырмыз ғой. Ертең-ақ Түркістан қаласының қасаптары бір дәнігіп алса, өздері-ақ іліп кетеді. Әлеуметтік желіден көріп жетіп келеді. Саспа,-десті қос бірдей халық қалаулылары.
Шындығында, «жесең тісіңе кіретін, жемесең түсіңе кіретін» жылқы етін «қызылға» қырғидай тиіп, қасқырдан кейінгі екінші орынды ойып алатын қазекеңдер, депутаттар айтпақшы түркістандық қасаптар өздері-ақ жайғастырып, жетер жеріне жеткізіп жатыр.
Ескендір ЕРТАЙ.